APPLYING LESSONS FROM THE PAST

Rishkrimi i historisë ndodh shpesh në shërbim të ndërtimit të një narracioni të njëanshëm kulturor ose kombëtar. Konfliktet, trazirat sociale dhe politike në ish-Jugosllavi ishin përqendruar në interesat politike të etnive të ndryshme që supozueshmërisht nuk mund të zgjidheshin në një mënyrë jo të dhunshme. Tregimet e përgjithshme dhe të thjeshtuara i mbrojnë aktorët nga pjesa e tyre e përgjegjësisë, duke ofruar kështu hapësirë ​​për të gjitha palët për një qasje të anshme. Tregime të tilla paraqesin konfliktet në terma bardh e zi, duke u përpjekur të zvogëlojnë vrasjet sistematike, zhvendosjet dhe zhdukjet e detyruara. Mungesa e një dokumentimi të saktë, mund të çojë në përpjekje për fajshmëri të barabartë dhe krijon hapësirën ​​për mohim, i cili është hapi i parë në mbrojtjen e aktorëve të fuqishëm nga përgjegjësia e përdorimit të dhunës. Paneli ynë i larmishëm i ekspertëve, studiuesve dhe krijuesve të filmit do të nxjerrë nga përvojat dhe punimet e tyre personale për të diskutuar se si mund të përdorim dhe transmetojmë informacion të besueshëm dhe të verifikuar në lidhje me dhunën në të shkuarën? Si mund të shndërrojnë provat materiale nga e kaluara tregime të anshme? Në programin tonë special ‘Pamje nga Bota’ do të prezantojmë një filmin dokumentar më të fundit të regjizorit të njohur të filmit nga Kamboxhia, Rithy Panh, ku ai përdor pamje nga arkivat për të përshkruar shkatërrimin e ndodhur prej luftërave të shekullit të 20-të. Panh e ka paketuar filmin e tij me pamjet e luftës, konkretisht me pamje të bombardimeve, torturave dhe masakrave, nga fillimi në fund, ndërsa ka përdorur një teknikë projektimi me tre ekrane për të shumëfishuar efektet. Paneli I Diskutimit është rezultat i një bashkëpunimi të gjerë të DokuFest me Qendrën Ligjore Humanitare në Kosovë. Në lidhje me Diskutimin në Panel të këtij viti ne jemi të kënaqur të paraqesim historitë e patreguara nga Lufta e Kosovës. Kanë kaluar më shumë se 20 vjet nga përfundimi i luftës në Kosovë, më shumë se 13.500 njerëz janë vrarë dhe / ose janë zhdukur. Janë mijëra histori fatkeqësish dhe terrori që kanë ndodhur në të gjithë Kosovën, shumë prej tyre të pashprehura. Qendra Ligjore Humanitare dhe Qendra Ligjore Humanitare e Kosovës kanë mbledhur materiale të faktuara ku dokumentohen persona të vrarë dhe të zhdukur si rezultat i luftës. Provat siç janë deklaratat e dëshmitarëve okularë dhe familjarëve të viktimave, dokumentimi nga gjykatat dhe burimet e tjera të informacionit, jnë shndërrur në histori të shkurtra të animuara për nder të viktimave dhe familjeve të tyre dhe me qëllim kujtimin e së kaluarës. Animacionet e sjella për publikun janë përqendruar në ditën kur kanë ndodhur vrasje specifike dhe zhdukje të detyruara. Përmes këtyre tregimeve mund të njihemi me familjet dhe ato që at kanë përjetuar gjatë luftës në momentet e tyre më të vështira, kur jeta e të dashurve të tyre dhe e vetja perfundonte brenda sekondit. BIO e folësve Për më shumë se një dekadë Sandra Orloviç punoi për Qendrën Ligjore Humanitare (HLC) në Beograd (Serbi), organizatë e angazhuar për të dokumentuar mizoritë masive gjatë luftërave nw Jugosllavi dhe në avokimin për të drejtat e viktimave. Si studiuese dhe oficere juridike, ajo intervistoi dhjetëra të mbijetuar dhe dëshmitarë të torturave, vrasjeve jashtëgjyqësore, zhdukjeve me forcë, dhunës seksuale dhe shpërnguljeve të detyruara. Para se të merrte pozicionin e Drejtorit Ekzekutiv të HLC-së (2012-16), ajo drejtoi ekipe kërkimore që punuan në dokumentimin e humbjeve njerëzore të Republikës Federale të Jugosllavisë (RFJ) në konflikt në Kroaci dhe Bosnje dhe Hercegovinë, si dhe viktimave në konfliktin në Kosovë dhe fushatës së NATO-s kundër RFJ-së. Ajo drejtoi një iniciativë për kompensimin e viktimave të luftës që i përkisnin pakicës myslimane në Sanxhak (Serbi) e cila rezultoi në miratimin e programit të parë zyrtar të dëmshpërblimeve kolektive në ish-Jugosllavi. Në vitin 2009, puna e saj u njoh nga Fondacioni Gjerman Schwarzkopf përmes çmimit "Young European of the Year". Në vitin 2018 ajo ishte një anëtar misionit të Departamentit të Shtetit të ShBA, për të gjetur fakte mbi mizoritë e kryera kundër Rohingya në Myanmar. Ajo ka punuar si konsulente për Organizatën Ndërkombëtare për Migracionin (IOM) në Sri Lanka për çështje që lidhen me mbledhjen dhe menaxhimin e të dhënave mbi krimet në masë dhe procesin e verifikimit të kërkesave të viktimave për dëmshpërblime dhe si Oficer për Drejtësinë e Tranzicionit në selinë e IOM-it në Gjenevë ( Zvicër). Aktualisht ajo mban pozicionin e Oficerit të Reparacioneve në misionin e IOM në Irak. Ajo mori gradën Bachelor (2004) në Fakultetin Juridik në Beograd (Serbi) dhe Degën LLM në të Drejtat Ndërkombëtare të Njeriut (2016) në Shkollën e Drejtësisë të Universitetit Veriperëndimor Pritzker në Chicikago (SHBA). Mirko Klarin lindi në Trogir, Kroaci. Ai u diplomua në Shkollën e Drejtësisë, Universiteti i Beogradit. Ai ka qenë një gazetar profesionist që nga viti 1966 (reporter, korrespodent i huaj, editorialist, redaktor i politikës së jashtme dhe kryeredaktor) për udhëheqjen e gazetave ditore dhe javore në ish-Jugosllavi. Para luftërave të fundit në Ballkan, ai mbuloi punët e jashtme, kryesisht në konfliktin e Lindjes së Mesme, dhe zhvillimet politike në Evropë dhe dhunën politike (terrorizmin). Ai është autori i gjashtë librave mbi konfliktin e Lindjes së Mesme, terrorizmin, totalitarizmin dhe tranzicionet e së majtës evropiane. Nga viti 1991 deri në 1998, ai shërbeu si korrespodent evropian për të përditshmen e pavarur të Beogradit Nasa Borba (ish Borba), me qendër në Bruksel. Ai mbuloi të gjitha konferencat ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë (Hagën, Brukselin, Londrën, Gjenevën) dhe forumet e tjera evropiane që merreshin me krizën dhe luftën. Ai gjithashtu mbuloi punën e ICTY nga themelimi i saj në 1993. Që nga viti 1998, Z. Klarin është themeluesi dhe Kryeredaktori i SENSE-Tribunal, një shërbim i specializuar mediatik që rregullisht mbulon punën e ICTY dhe gjykatave të tjera ndërkombëtare me qendër në Hagë. Që nga Marsi 2000, SENSE ka prodhuar më shumë se 720 programe të rregullta javore, duke siguruar një përmbledhje të gjykimeve dhe zhvillimeve në Gjykatë dhe Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë. Këto transmetohen nga të gjitha rrjetet kryesore dhe kanalet televizive lokale në rajonin e Ballkanit. Përveç raporteve ditore dhe programeve javore të TV-së, SENSE ka prodhuar shtatë filma dokumentarë dhe katër tregime interaktive të bazuara në internet për gjyqet e krimeve të luftës dhe temave të tjera të lidhura me to: "Stuhia në Hagë;" "Srebenica: Gjenocidi në tetë akte;" "Targetimi i Historisë dhe Kujtesës;" dhe "ICTY: Rasti i Kosovës, 1998-1999" SENSE gjithashtu ka themeluar dy Qendra të Dokumentimit në Potocari dhe Prishtinë (që kanë të bëjnë përkatësisht me ICTY Srebenica dhe hetimet dhe gjykimet në Kosovë). Ai synon të vazhdojë punën e tij të rëndësishme nga Qendra e e Drejtësisë së Tranzicionit, e hapur në vitin 2017 në Pula, Istria. Alban Ukaj lindi në 1980 në Prishtinë. U regjistrua në Akademinë e Arteve Dramatike në Prishtinë, në klasën e profesorit Faruk Begolli. Në vitin 2001, ai vazhdoi studimet në Akademinë e Arteve Performuese në Sarajevë dhe u diplomua në 2006 në klasën e profesorit Aleksandar Jev Jević. Si aktor, ai ishte i angazhuar në shfaqje të prodhuara nga MESS, Teatri Kombëtar në Sarajevë, Teatri i Dhomës 55, Teatri Rinor Sarajevë, Teatri Mbretëror Zetski Dom në Cetinje, si dhe Bitef Theater / Heartefact Fund. Atij I është akorduar disa herë çmimi për aktorin më të mirë në festivalet e teatrit në Bosnjë dhe Hercegovinë dhe rajon. Ukaj është anëtar i përhershëm i ansamblit të Teatrit të Luftës në Sarajevë (SARTR). Këtë vit ai shënoi debutimin e tij si një drejtor teatri atje me “Have I none” të Edward Bond. Ukaj ishte angazhuar në mënyrë të barabartë në film, si FUSE nga Pjer Žalica, NOTRE MUSIQUE nga Jean-Luc Godard, MAGIC EYE nga Kujtim Cashku, ALL FOR FALAS nga Antonio Nuić, NIGHTGUARDS by Namik Kabil, LA SILENCE DE LORNA nga Jean-Pierre Dardenne dhe Luc Dardenne, akorduar në Festivalin e Filmit në Kanë, ON THE PATH nga Jasmila Žbanić, J.A.C.E nga Menelaos Karamaghiolis, DREAMS nga Rešad Kulenović, BOTA nga Iris Elezi, e akorduar në Festivalin e Filmit Karlovy Vary, MARTESA nga Blerta Zeqiri, i akorduar në Tallinn Black Nights Film Festival, etj. Filmi i tij i parë me metrazh të shkurtër HORSE, për të cilin ai shkroi edhe skenarin, është akorduar në disa festivale ndërkombëtare në Evropë dhe Amerikë, përfshirë çmime të mëdha. Jasmin Mujanović është një shkencëtar politik (PhD, Universiteti i York) i specializuar në politikën e demokratizimit post-autoritar dhe post-konfliktit. Libri i tij i parë “Uria dhe Tërbimi: Kriza e Demokracisë në Ballkan” (Hurst Publishers & Oxford University Press, 2018) shqyrton këmbënguljen e formave autoritare dhe joliberale të qeverisjes në Ballkanin Perëndimor që nga fundi i Luftërave Jugosllave. Botimet e tij përfshijnë gjithashtu artikuj shkencore të publikuar në revista akademike të rangjeve të larta, kapituj në vëllime të shumta të redaktuara, raporte të politikave për Freedom House, Këshillin Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë, dhe Friedrich Ebert Stiftung, si dhe analiza të njohura në New York Times , Washington Post, Foreign Affairs, Foreign Policy, Al Jazeera Open Democracy, dhe një mori mediash të tjera. Ai ka një prani të spikatur të mediave sociale dhe ka bërë paraqitje për programe televizive dhe radio ndërkombëtare në Al Jazeera, CBC Radio, Huffington Post Live, Zëri i Amerikës, si dhe media të shumta në Ballkan. Me origjinë nga Sarajeva, ai është aktualisht një Asistent Profesor i Shkencave Politike me afat të kufizuar në Universitetin Elon, një këshilltar politikash për zyrën Friedrich Ebert Stiftung - Zyra e Dialogue në Evropën Juglindore dhe bashkë-pritës i Sarajevës Calling: A Podcast of the European Affairs. Z. Andrej Nosov është një aktivist politik dhe artist që përdor një larmi të mediave për të përfshirë publikun në politikën e kujtesës, drejtësisë e tranzicionit dhe të drejtat e komuniteteve të margjinalizuara. Në vitin 2003, ai themeloi Iniciativën Rinore për të Drejtat e Njeriut (YIHR), një përfitues i grantit NED me qendër në Beograd me zyra në të gjithë ish-Jugosllavinë. Gjatë qëndrimit të tij në YIHR, Z. Nosov koordinoi më shumë se 70 projekte për lëvizjen e të rinjve, krimet e luftës dhe drejtësinë. Më pas ai themeloi Fondin Heartefact, një fondacion rajonal Ballkanik që përdor filantropinë dhe artet për të rritur ndërgjegjësimin dhe për të angazhuar publikun për çështje të të drejtave të njeriut dhe pajtimit. Me emrin një nga "30 nën 30 " të NED në 2013, ai aktualisht shërben si drejtor krijues i Fondit Heartefact, me fokus në zhvillimin e projekteve ndërkombëtare. Ai është gjithashtu aktiv në teatër, duke prodhuar shfaqjet e tij dhe drejton vepra dramatike që merren me komunitetet e margjinalizuara dhe pajtimin pas konfliktit.