ENERGY DEMOCRACY IN KOSOVO

Cilat janë strategjitë kryesore për të identifikuar rolin e pushtetit dhe politikës në regjimin që i reziston energjisë së rinovueshme? Si jemi në gjendje të inkurajojmë manifestimin e demokracisë energjetike dhe si mund të ndikojë kjo në sjelljen e publikut për të kërkuar ndryshim infrastrukturor për kalimin në energji të pastër dhe të qëndrueshme? Rritja e shpejtë e emetimeve të GHG korrespondon me rritjen e djegies së karburanteve fosile kryesisht nga sektori i furnizimit me energji në 85% (IPCC, 2014). Shkenca ka identifikuar problemin dhe gjithashtu ofron zgjidhje, ndër të cilat është transformimi kritik në energjinë e rinovueshme me intensitet të ulët të karbonit (RE) në sektorin e furnizimit të energjisë. Industria RE është e njohur për raportin e saj prej 1 deri në 10% të intensitetit të karbonit në një njësi të prodhimit të energjisë kur krahasohet me karburantet fosile (IPCC, 2014). Kohët e fundit, literatura në zhvillim ka hapur një debat për rolin që pushteti dhe politika mund të luajnë në rezistencën ndaj tranzicionit socio-teknik në teknologjitë me karbon të ulët. Për sektorin e energjisë, sistemet socio-teknike karakterizohen nga elementë të ndryshëm. Përveç normave sociale që favorizojnë prodhimin e vazhdueshëm të sektorit të energjisë, elementët kryesorë të këtij sektori janë infrastruktura e gjenerimit të energjisë, transmetimit dhe shpërndarjes. Palët e interesuara të sektorit të energjisë mund të jenë shoqëror, teknik, legjislativ, rregullator ose politik. Ndërveprimet e tyre rezultojnë në praktika, rregulla dhe teknologji mbizotëruese të cilat synojnë ruajtjen e stabilitetit dhe forcimin e sistemeve socio-teknike që favorizojnë shtyllat ekzistuese të sektorit të energjisë. Studiuesit përdorin termin "regjim" për bashkëveprimin e aktorëve që kërkojnë status quo- në e sistemeve socio-teknike të sektorit të energjisë. Në krahasim me tranzicionet socio-teknike në teknologji të tjera, kalimi në energji me karbon të ulët kërkon transformime në shkallë të gjerë brenda shoqërisë ose nënsistemeve të rëndësishëm përmes të cilave struktura e sistemeve shoqërore ndryshon rrënjësisht. Sfidat e tjera për transformimin e furnizimit global të energjisë në RE përfshijnë kostot e larta të investimeve për infrastrukturën e RE, korrupsionin, burokracinë dhe keqmenaxhimin e burimeve të energjisë, kreditë e mbështetur nga nafta, rritjen e popullsisë dhe rritjen e kërkesës për energji për person. Një nga zgjidhjet për të krijuar dritare mundësish për aktorët që mundësojnë kalimin socio-teknik në energji të pastër dhe të qëndrueshme është manifestimi inkurajues i parimeve të demokracisë energjetike. Ballkani është një rajon në tranzicion ku kanë lindur shpresat për demokraci, por lufta për ta shijuar atë mbetet ende. Lufta e fundit për të ndërtuar demokracinë është në Kosovë dhe rruga e Kosovës drejt vizionit të vet të zhvillimit të qëndrueshëm mund të bëhet një model i shkëlqyeshëm për rajonin dhe botën. Në Kosovë, një tranzicion socio-teknik në energjinë e rinovueshme përmes parimeve të demokracisë energjetike mund të trajtojë papunësinë, përparimin e arsimimit, zvogëlimin e rreziqeve shëndetësore të lidhura me përdorimin e qymyrit, dhe në përgjithësi të sigurojë një ekologji të shëndetshme njerëzore.