12/08/2023

Ka një mori mënyrash përmes të cilave mund të orkestrohet rënia e një qyteti, duke çuar në shpërbërjen e tij të plotë. Këto metoda shtrihen nga shkatërrimet e luftërave deri te forcat delikate por tinëzare të gjentrifikimit. Nga lëkundja shkatërruese e topit të shkatërruar deri te përhapja e pakontrolluar e ndërtesave, madje edhe peizazhi urban mund të skalitet në mënyra që shpërfillin mirëqenien e atyre që e quajnë atë shtëpi.

Ashtu siç gjejmë në qytete të shumta anembanë globit, katastrofat mjedisore shpesh mbjellin farat e minimit të kushteve të punës dhe hapësirave thelbësore për krijimin e lidhjeve dhe komuniteteve. Gjatë gjithë kohës, koha ecën përpara, duke lënë hapësirë të pakët për pauzë dhe meditim mes këtyre transformimeve të pamëshirshme.

Një shembull i këtij fenomeni është portretizuar gjallërisht në dokumentarin "Death of a City", me regji të nga João Rosas. Filmi nxjerr në pah kushtet e punës në Bairro Alto të Lisbonës, ku prishja e një ndërtese që dikur ishte një punishte e vjetër shtypi, tregon jo vetëm për ndryshimin e peizazhit urban por edhe ndikimin që ka tek njerëzit që punojnë brenda këtyre kantierëve të ndërtimit. 

Brenda kësaj metamorfoze të shpejtë të strukturës së qytetit, jeta merr një ritëm të ndrydhur dhe regjisori kap me mjeshtëri dinamikën në zhvillim midis banorëve të tij dhe mjedisit të tyre urban në zhvillim. Qyteti tani qëndron si një mbretëri kujtimesh, një kanavacë mbi të cilën ndërthuren e shkuara dhe e tashmja, duke i bërë jehonë marrëdhënies shumëplanëshe mes njerëzve dhe hapësirave ku ata banojnë.

Ne patëm kënaqësinë të kishim regjisorin në DokuKino pas shfaqjes dhe shumë njerëz u ndërlidhen me këtë histori pasi shumëkujt i mungon qyteti që ka njohur dhe që po ndryshon në mënyrë të pakthyeshme. Disa gjetën korrelacionet me raste të tjera të ngjashme në Ballkan si qetësuese se kjo histori nuk i përket vetëm njerëzve, por një sërë komunitetesh që preken çdo ditë nga këto ndryshime.

Rosas foli për origjinën e xhirimit të këtij dokumentari që nga zbatimi i ndjenjave të tij ndaj qytetit duke ndryshuar, deri te tregimi i jetës së punëtorëve të ndërtimit që përpiqen vazhdimisht të ndryshojnë kushtet e tyre të jetesës dhe të punës, por që po përfundojnë në një boshllëk të punës dhe të të qenit vetëm. Regjisori gjithashtu shprehu domosdoshmërinë e tyre për t'u bashkuar në një sindikatë, por duket si një realitet e pamundur, për shkak të orareve dhe situatave në ndryshim të vazhdueshëm ku është e vështirë të shoqërohesh dhe të krijosh komunitete.

Ishte me të vërtetë një përshkrim tronditës i një realiteti që ndërton aspektet e asaj me të cilën do të rrethohet e ardhmja. Edhe një herë vijmë në kinema për t'u prekur thellësisht duke shpresuar ende se edhe pse regjisori tha se "ky dokumentar nuk do të ndryshojë botën", ndoshta do të ndryshojë mënyrën se si brezat e rinj do të kujdesen për mjedisin.

Nga: Blerina Kanxha

Fotografia: Tughan Anit